Bovenleidingen van trams, treinen en trolleybussen koppelen aan laadpunten om elektrische voertuigen op te laden; de OV-sector ziet het wel zitten. De bovenleidingen worden immers niet altijd volledig benut en kunnen goed stroom leveren op gunstige locaties. Technisch is het mogelijk, alleen de wetgeving staat het nog niet toe.

Vervoerders zijn al volop bezig om de bovenleidingen waarmee de voertuigen van elektriciteit worden voorzien, beter te benutten. De capaciteit van de bovenleidingen wordt namelijk niet altijd volledig gebruikt. ‘s Nachts rijden bijvoorbeeld een stuk minder treinen.

Technisch is het mogelijk om elektriciteit van bovenleidingen als het ware te exporteren. De spanning die op de bovenleiding staat, kan worden omgezet naar laadspanning. Connexxion exploiteert momenteel de trolleybussen in Arnhem en zet de bovenleiding al in om andere elektrische voertuigen op te laden. Daarbij geldt wel een beperking voor de vervoerder: de stroom mag alleen gebruikt worden voor de eigen dienstverlening. Connexxion mag bijvoorbeeld wel een eigen elektrische bus opladen, maar niet een particuliere elektrische auto.

Dat heeft te maken met bepaalde prijsafspraken op de energiemarkt. Een klant moet zeker zijn dat energie geleverd wordt tegen het afgesproken tarief. Aangezien een vervoerder geen energieleverancier is, kan die niet zomaar energie verkopen aan derden.

Vijftien jaar onderzoek

Connexxion doet al vijftien jaar onderzoek naar de mogelijkheden van de bovenleidingen van de trolleybussen. Het probleem van de het overvolle elektriciteitsnet bestond toen nog niet. De laatste jaren rijden steeds meer mensen elektrisch en ook door de toename van bijvoorbeeld elektrische warmtepompen neemt de consumptie toe. Connexxion geeft aan dat het net van de trolleybussen gebruikt kan worden om het overvolle elektriciteitsnet te ontlasten. De bovenleiding is ‘s nachts immers toch werkloos. ‘s Nachts is ook het moment dat veel mensen hun auto opladen, zodat ze ‘s ochtends met een volle accu weer kunnen vertrekken.

Het grootste net van bovenleidingen is in bezit van ProRail. De spoorbeheerder kijkt ook nadrukkelijk naar mogelijkheden om dat net in te zetten en elektriciteit te leveren aan meer dan alleen treinen. ProRail is momenteel bezig om bouwplaatsen langs het spoor te verduurzamen. Juridisch is dat complex, maar technisch lukt dat goed. De spoorbeheerder kan vrij nauwkeurig uitrekenen hoeveel stroom de treinen zullen verbruiken, aangezien ze volgens een vaste dienstregeling rijden. Daarmee kunnen ze ook goed bepalen hoeveel stroom ze beschikbaar kunnen stellen voor derden.

Potentie

Ook energieleveranciers in Nederland zien de potentie die de vervoerders aangeven. Vattenfall laat in een reactie weten zeker mee te willen denken over de inzet van het netwerk dat ProRail en vervoerders in Nederland hebben liggen. Dat kan volgens de energieleverancier voordelen opleveren om bijvoorbeeld netcongestie tegen te gaan.

Netcongestie ontstaat als het elektriciteitsnet niet meer elektriciteit aankan, oftewel als teveel vermogen tegelijk door het net moet. Vergelijk het met een snelweg die vol staat met auto’s. Op een gegeven moment komt de auto niet meer op de bestemming aan. De bovenleidingen van de vervoerders staan als het ware niet altijd vol met auto’s. Op het moment dat minder treinen rijden, is er nog genoeg ruimte op het net. Op dat moment kunnen de vervoerders helpen het elektriciteitsnet te ontlasten.

Gunstige plekken

Daarnaast liggen de bovenleidingen van vervoerders op gunstige plekken. Het spoor van ProRail loopt bijvoorbeeld vaak langs snelwegen. Het net van Connexxion in Arnhem loopt door het centrum en ook in Amsterdam, Den Haag en Rotterdam liggen de bovenleidingen in het centrum.

Connexxion heeft 4.000 trolleymasten in Arnhem en de helft daarvan zou een laadpunt van stroom kunnen voorzien. Die masten staan vaak in de buurt van parkeerplaatsen en andere gunstige locaties waar het bestaande elektriciteitsnet niet komt, of overvol is.

ProRail kan juist hele andere locaties bedienen. De spoorbeheerder geeft aan dat het niet ondenkbaar is dat zij laadpleinen voor vrachtwagens langs de snelweg van stroom kunnen voorzien. Vaak zijn dat afgelegen plekken waar het elektriciteitsnet momenteel nog niet genoeg capaciteit heeft. Het is dan niet nodig om de grond open te breken en een kabel aan te leggen.

Volle agenda

Voordat het zover is, moeten nog wel veel stappen gezet worden. De wet zou aangepast moeten worden om ervoor te zorgen dat vervoerders op een bepaalde manier toch elektriciteit mogen verkopen. ProRail en de vervoerders zien daar zeker potentie in en dragen graag maatschappelijk een steentje bij in de energietransitie. Toch zullen ze daar niet de eerste stap in zetten. De agenda van de partijen in de OV-sector is al vol genoeg en zelf hebben zij geen belang bij het beschikbaar stellen van de bovenleidingen.

De energieleveranciers staan open voor een samenwerking, maar staan ook niet te trappelen. Vattenfall laat weten dat ze eerst zouden moeten onderzoeken hoeveel capaciteit daadwerkelijk beschikbaar is in de bovenleidingen. Mochten de resultaten daaruit positief zijn, dan is het goed mogelijk om software te ontwikkelen die auto’s of vrachtwagens oplaadt, zonder dat het ten koste gaat van de dienstregeling van de vervoerder. De vraag rest dan wel of de elektrische rijder zich kan schikken naar die beschikbaarheid.

Dit artikel verscheen eerder op de website van mediapartner OVPro.